Cephalopoda (classification phylogénétique)
808844
28152448
2008-04-02T17:58:09Z
Badmood
4507
nouveau style de bandeau de portail, voir [[Wikipédia:Prise de décision/Bandeaux de portail]]
{| width="100%" align="center" border="0" cellpadding="0" cellspacing="0" style="border: 1px solid #; background-color: #"
|-
| valign="top" width="70%" |
==Introduction==
Cette page a pour objet de présenter un [[arbre phylogénétique]] des [[Cephalopoda]] (ou [[mollusque]]s [[céphalopode]]s), c’est-à-dire un arbre mettant en lumière les relations évolutives complexes (relations groupes ancestraux - groupes descendants) existantes entre les différents organismes vivants, ou [[taxon|taxa]], constituant ce groupe. Du fait de ses méthodes nouvelles basées sur la biologie moléculaire, la [[phylogénie]], science récente à l'origine de la [[classification phylogénétique]] du vivant, est en plein essor et parfois en contradiction avec l'ancienne [[classification classique]], majoritairement basée, elle, sur des critères morphologiques et physiologiques. Aussi, certains points particuliers font parfois encore l'objet de débats au sein de la communauté scientifique. L'objectif, s'il y a lieu, est également de présenter ces derniers ici.<br/>
Cet arbre présente aussi bien les organismes encore existants aujourd'hui que les groupes éteints (incluant les groupes fossiles).
===Légende===
À la suite d'un taxon, sa période d'apparition, quand elle est connue, peut être indiquée suivant la légende suivante :
(''[[Pléistocène|Plé]]'') : [[Pléistocène]] ; (''[[Pliocène|Pli]]'') : [[Pliocène]] ; (''[[Miocène|Mio]]'') : [[Miocène]] ; (''[[Oligocène|Oli]]'') : [[Oligocène]] ; (''[[Éocène|Éoc]]'') : [[Éocène]] ; (''[[Paléocène|Pal]]'') : [[Paléocène]] ; (''[[Crétacé|Cré]]'') : [[Crétacé]] ; (''[[Jurassique|Jur]]'') : [[Jurassique]] ; (''[[Trias|Tri]]'') : [[Trias]] ; (''[[Permien|Per]]'') : [[Permien]] ; (''[[Carbonifère|Car]]'') : [[Carbonifère]] ; (''[[Dévonien|Dév]]'') : [[Dévonien]] ; (''[[Silurien|Sil]]'') : [[Silurien]] ; (''[[Ordovicien|Ord]]'') : [[Ordovicien]] ; (''[[Cambrien|Camb]]'') : [[Cambrien]]. De plus, pour plus de précisions si possible, (''-'') : inférieur ; (''~'') : moyen ; (''+'') : supérieur.
==Arbre phylogénétique ==
===Arbre résumé===
[[Mollusca (classification phylogénétique)|▲]]
└─o [[Cephalopoda]]
├─o [[Nautiloidea]] (''[[Cambrien|Camb]]+'')
│ └─o [[Nautilidae]]
└─o
├─o [[Ammonoidea]] (éteint)
└─o [[Coleoidea]] ''([[Dévonien|Dév]])''
└─o [[Neocoleoidea]]
├─o [[Octopodiformes]]
│ ├─o [[Vampyromorphida]]
│ │ └─o [[Vampyroteuthidae]]
│ └─o [[Octopoda]]
│ ├─o [[Cirrina]] ou [[Cirrata]]
│ └─o [[Incirrina]] ou [[Incirrata]]
│ ├─o [[Bolitaenidae]]
│ ├─o [[Amphitretidae]]
│ ├─o [[Vitreledonellidae]]
│ ├─? [[Idioctopodidae]]
│ ├─o [[Octopodidae]].................................([[Poulpe]]s)
│ │ ├─o [[Octopodinae]]
│ │ ├─o [[Eledoninae]]
│ │ ├─o [[Graneledoninae]]
│ │ ├─o [[Megaleledoninae]]
│ │ └─o [[Bathypolypodinae]]
│ └─o [[Argonautoidea]]...............................(Argonaute)
│ ├─o [[Alloposidae]]
│ └─o
│ ├─o [[Tremoctopodidae]]
│ └─o
│ ├─o [[Ocythoidae]]
│ └─o [[Argonautidae]]
└─o [[Decapodiformes]]
└─o
├─o [[Spirulida]]
│ └─o [[Spirulidae]]
└─o [[Teuthida]]
├─o
│ ├─o [[Myopsina]] ou [[Loliginidae]]
│ └─o [[Sepioida]]..................................([[Sepiida|Seiches]])
│ └─o [[Sepiida]]
│ ├─o [[Sepiina]]
│ │ ├─o [[Sepiidae]]
│ │ └─o [[Sepiadariidae]]
│ └─o [[Sepiolida]]
│ ├─o [[Idiosepiidae]]
│ └─o [[Sepiolidae]]
└─o
├─? [[Bathyteuthoida]]
└─o [[Oegopsina]].................................([[Calmar]]s)
├─o [[Architeuthidae]]
├─o [[Brachioteuthidae]]
├─o [[Cycloteuthidae]]
├─o [[Cranchiidae]]
├─o [[Gonatidae]]
├─o [[Ommastrephidae]]
├─o [[Onychoteuthidae]]
├─o [[Neoteuthidae]]
├─o [[Thysanoteuthidae]]
├─o [[Walvisteuthidae]]
├─o [[Histioteuthoidea]]
├─o [[Chiroteuthoidea]]
├─o [[Lepidoteuthoidea]]
└─o [[Enoploteuthoidea]]
===Arbre développé===
[[Mollusca (classification phylogénétique)|▲]]
└─o [[Cephalopoda]]
├─o [[Balkoceratidae]] (éteint)
└─o
├─o [[Plectronoceratidae]] (éteint)
└─o
├─o [[Yanhecerida]] (éteint)
├─o [[Protactinocerida]] (éteint)
└─o
├─o
│ ├─o [[Ellesmeroceratidae]] (éteint)
│ └─o
│ ├─o [[Acaroceratidae]] (éteint)
│ ├─o [[Huaiheceratidae]] (éteint) (éteint)
│ ├─o [[Xiashanoceratidae]] (éteint)
│ ├─o [[Cyclostomiceratidae]] (éteint)
│ └─o [[Protocycloceratidae]] (éteint)
├─o [[Endoceratoidea]] (éteint)
│ ├─o [[Intejocerida]] (éteint)
│ └─o [[Endocerida]] (éteint)
│ ├─o [[Proterocameroceratidae]] (éteint)
│ └─o
│ ├─o [[Manchuroceratidae]] (éteint)
│ ├─o [[Chihlioceratidae]] (éteint)
│ ├─o [[Cyrtendoceratidae]] (éteint)
│ └─o
│ ├─o [[Piloceratidae]] (éteint)
│ └─o [[Endoceratidae]] (éteint)
├─? [[Discosorida]] (éteint)
│ ├─o [[Ruedemannoceratidae]] (éteint)
│ ├─o [[Westonoceratidae]] (éteint)
│ ├─o [[Lowoceratidae]] (éteint)
│ ├─o [[Discosoridae]] (éteint)
│ ├─o [[Cyrtogomphoceratidae]] (éteint)
│ ├─o [[Mandaloceratidae]] (éteint)
│ └─o [[Phragmoceratidae]] (éteint)
├─o [[Cyrtocertinina]] (éteint)
│ ├─o [[Bathmoceratidae]] (éteint)
│ ├─o
│ │ ├─o [[Eothinoceratidae]] (éteint)
│ │ └─o [[Cyrtocerinidae]] (éteint)
│ └─? [[Actinocerida]] (éteint)
│ ├─o [[Wutinoceratidae]] (éteint)
│ ├─o [[Polydesmiidae]] (éteint)
│ ├─o [[Actinoceratidae]] (éteint)
│ ├─o [[Armenoceratidae]] (éteint)
│ ├─o [[Huroniidae]] (éteint)
│ ├─o [[Gonioceratidae]] (éteint)
│ ├─o [[Ormoceratidae]] (éteint)
│ └─o [[Carbactinoceratidae]] (éteint)
├─? [[Pseudorthocerida]] (éteint)
├─o
│ ├─o [[Bassleroceratidae]] (éteint)
│ └─o [[Nautiloidea]]
│ ├─o [[Tarphycerida]] (éteint)
│ │ ├─o [[Tarphyceratidae]] (éteint)
│ │ └─o
│ │ ├─o [[Trocholitidae]] (éteint)
│ │ └─o [[Barrandeocerina]] (éteint)
│ │ ├─o [[Barrandeoceratidae]] (éteint)
│ │ └─o
│ │ ├─o [[Plectoceratidae]] (éteint)
│ │ ├─o [[Apsinoceratidae]] (éteint)
│ │ ├─o
│ │ │ ├─o [[Lituitidae]] (éteint)
│ │ │ └─o [[Ophidioceratidae]] (éteint)
│ │ └─o
│ │ ├─o [[Lechritrochoceratidae]] (éteint)
│ │ ├─o [[Uranoceratidae]] (éteint)
│ │ └─o [[Nephriticeratidae]] (éteint)
│ └─o [[Oncocerida]]
│ ├─o [[Graciloceratidae]] (éteint)
│ └─o
│ ├─o [[Oncoceratidae]] (éteint)
│ └─o
│ ├─o [[Tripteroceratidae]] (éteint)
│ ├─o
│ │ ├─o [[Valcouroceratidae]] (éteint)
│ │ └─o [[Jovellaniidae]] (éteint)
│ ├─o [[Diestoceratidae]] (éteint)
│ ├─o [[Hemiphragmoceratidae]] (éteint)
│ ├─o [[Trimeroceratidae]] (éteint)
│ ├─o [[Brevicoceratidae]] (éteint)
│ ├─o [[Tripleuroceratidae]] (éteint)
│ ├─o [[Nothoceratidae]] (éteint)
│ ├─o [[Archiacoceratidae]] (éteint)
│ ├─o [[Karoceratidae]] (éteint)
│ └─o
│ ├─o [[Acleistoceratidae]] (éteint)
│ ├─o [[Poterioceratidae]] (éteint)
│ └─o [[Nautilida]]
│ ├─o [[Rutocerina]] (éteint)
│ └─o
│ ├─o [[Lirocerina]] (éteint)
│ ├─? [[Tainoceratoidea]] (éteint)
│ ├─? [[Clydonautiloidea]] (éteint)
│ └─o [[Nautilina]]
│ ├─o [[Syringonautilidae]] (éteint)
│ ├─? [[Eutrephoceratidae]] (éteint)
│ └─o [[Nautilidae]]
└─o
├─o [[Baltoceratidae]] (éteint)
└─o [[Neocephalopoda]]
├─o [[Orthoceratidae]] ou [[Michelinoceratidae]] (éteint)
└─o
├─o
│ ├─o [[Geisonoceratidae]] (éteint)
│ └─o [[Arionoceratidae]] (éteint)
├─o [[Proteoceratidae]] (éteint)
├─o [[Lamellorthoceratidae]] (éteint)
├─o [[Stereoplasmoceratidae]] (éteint)
├─o [[Paraphragmitidae]] (éteint)
├─o
│ ├─o [[Clinoceratidae]] (éteint)
│ └─o [[Ascocerida]] (éteint)
│ ├─o [[Hebetoceratidae]] (éteint)
│ └─o
│ ├─o [[Choanoceratidae]] (éteint)
│ └─o [[Ascoceratidae]] (éteint)
└─o
├─o [[Bactritida]] (éteint)
└─o
├─o [[Ammonoidea]] (éteint)
│ ├─o [[Meekoceratida]] (éteint)
│ ├─o [[Otoceratida]] (éteint)
│ ├─o [[Xenodiscida]] (éteint)
│ ├─o [[Anarcestida]] (éteint)
│ ├─o [[Clymeniida]] (éteint)
│ ├─o [[Goniatitida]] (éteint)
│ ├─o [[Prolecanitida]] (éteint)
│ ├─o [[Ceratitida]] (éteint)
│ ├─o [[Phylloceratida]] (éteint)
│ ├─o [[Lytoceratida]] (éteint)
│ ├─o [[Ancyloceratida]] (éteint)
│ │ ├─o [[Scaphitaceae]] (éteint)
│ │ └─o [[Turrilitaceae]] (éteint)
│ └─o [[Ammonitida]] (éteint)
│ ├─o [[Psilocerataceae]] (éteint)
│ │ ├─o [[Psiloceratidae]] (éteint)
│ │ ├─o [[Schlotheimiidae]] (éteint)
│ │ ├─o [[Arietitidae]] (éteint)
│ │ ├─o [[Oxynoticeratidae]] (éteint)
│ │ ├─o [[Echioceratidae]] (éteint)
│ │ └─o [[Cymbitidae]] (éteint)
│ ├─o [[Eoderocerataceae]] (éteint)
│ │ ├─o [[Xipheroceratidae]] (éteint)
│ │ ├─o [[Phricodoceratidae]] (éteint)
│ │ ├─o [[Coeloceratidae]] (éteint)
│ │ ├─o [[Dactylioceratidae]] (éteint)
│ │ ├─o [[Liparoceratidae]] (éteint)
│ │ ├─o [[Amaltheidae]] (éteint)
│ │ └─o [[Polymorphitidae]] (éteint)
│ ├─o [[Hildocerataceae]] (éteint)
│ │ ├─o [[Hildoceratidae]] (éteint)
│ │ ├─o [[Phymatoceratidae]] (éteint)
│ │ ├─o [[Graphoceratidae]] (éteint)
│ │ └─o [[Sonninidae]] (éteint)
│ ├─o [[Spirocerataceae]] ou [[Spiroceratidae]] (éteint)
│ ├─o [[Stephanocerataceae]] (éteint)
│ │ ├─o [[Otoitidae]] (éteint)
│ │ ├─o [[Sphaeroceratidae]] (éteint)
│ │ ├─o [[Cardioceratidae]] (éteint)
│ │ ├─o [[Stephanoceratidae]] (éteint)
│ │ └─o [[Kosmoceratidae]] (éteint)
│ ├─o [[Haplocerataceae]] (éteint)
│ │ ├─o [[Strigoceratidae]] (éteint)
│ │ ├─o [[Oppeliidae]] (éteint)
│ │ ├─o [[Haploceratidae]] (éteint)
│ │ ├─o [[Lissoceratidae]] (éteint)
│ │ └─o [[Binneytidae]] (éteint)
│ └─o [[Perisphinctaceae]] (éteint)
│ ├─o [[Perisphinctidae]] (éteint)
│ ├─o [[Morphoceratidae]] (éteint)
│ ├─o [[Tulitidae]] (éteint)
│ ├─o [[Reineckiidae]] (éteint)
│ ├─o [[Pachyceratidae]] (éteint)
│ ├─o [[Aspidoceratidae]] (éteint)
│ ├─o [[Aulacostephanidae]] (éteint)
│ ├─o [[Ataxioceratidae]] (éteint)
│ ├─o [[Dorsoplantidae]] (éteint)
│ ├─o [[Craspeditidae]] (éteint)
│ ├─o [[Virgatitidae]] (éteint)
│ ├─o [[Neocomitidae]] (éteint)
│ ├─o [[Simoceratidae]] (éteint)
│ ├─o [[Himalayitidae]] (éteint)
│ ├─o [[Olcostephanidae]] (éteint)
│ └─o [[Holcodiscidae]] (éteint)
└─o [[Coleoidea]]
├─o [[Belemnoidea]] (éteint)
│ ├─o [[Aulacocerida]] (éteint)
│ │ ├─o [[Aulacoceratidae]] (éteint)
│ │ ├─o [[Dictyoconitidae]] (éteint)
│ │ ├─o [[Palaeobelemnopseidae]] (éteint)
│ │ ├─o [[Xiphoteuthididae]] (éteint)
│ │ └─o [[Hematitidae]] (éteint)
│ └─o
│ ├─o [[Phragmoteuthida]] (éteint)
│ └─o
│ ├─o [[Diplobelida]] (éteint)
│ │ ├─o [[Diplobelidae]] (éteint)
│ │ └─o [[Chondroteuthididae]] (éteint)
│ ├─o [[Belemnoteuthina]] (éteint)
│ │ ├─o [[Belemnotheutididae]] (éteint)
│ │ ├─o [[Chitinobelidae]] (éteint)
│ │ └─o [[Sueviteuthididae]] (éteint)
│ └─o [[Belemnitida]] (éteint)
│ ├─o [[Belemnitina]] (éteint)
│ │ ├─o [[Passaloteuthididae]] (éteint)
│ │ ├─o [[Salpingoteuthididae]] (éteint)
│ │ ├─o [[Hastitidae]] (éteint)
│ │ ├─o [[Cylindroteuthididae]] (éteint)
│ │ └─o [[Oxyteuthididae]] (éteint)
│ └─o [[Belemnopseina]] (éteint)
│ ├─o [[Belemnopseidae]] (éteint)
│ ├─o [[Dicoelitidae]] (éteint)
│ ├─o [[Duvaliidae]] (éteint)
│ ├─o [[Belemnitellidae]] (éteint)
│ └─o [[Dimitobelidae]] (éteint)
└─o [[Neocoleoidea]]
├─o [[Octopodiformes]]
│ ├─o [[Vampyromorphida]]
│ │ ├─? [[Kelaenina]] ou [[Muensterellidae]] (éteint)
│ │ ├─o [[Prototeuthina]] (éteint)
│ │ │ ├─o [[Loligosepiidae]] (éteint)
│ │ │ ├─o [[Plesioteuthididae]] (éteint)
│ │ │ ├─o [[Geopeltididae]] (éteint)
│ │ │ ├─o [[Leptotheuthididae]] (éteint)
│ │ │ ├─o [[Lioteuthididae]] (éteint)
│ │ │ └─o [[Mastigophoridae]] (éteint)
│ │ ├─o [[Vampyromorphina]] ou [[Vampyroteuthidae]]
│ │ └─o [[Mesoteuthina]] (éteint)
│ │ ├─o [[Palaeololiginidae]] (éteint)
│ │ │ ├─o [[Teudopseinae]] (éteint)
│ │ │ └─o [[Palaeololigininae]] (éteint)
│ │ └─o [[Trachyteuthididae]] (éteint)
│ │ ├─o [[Trachyteuthidinae]] (éteint)
│ │ └─o [[Actinosepiinae]] (éteint)
│ └─o [[Octopoda]]
│ ├─? [[Palaeoctopodidae]] (éteint)
│ ├─o [[Cirrina]] ou [[Cirrata]]
│ │ ├─o [[Luteuthididae]]
│ │ ├─o [[Grimpoteuthididae]]
│ │ ├─o [[Stauroteuthidae]]
│ │ ├─o [[Cirroteuthidae]]
│ │ └─o [[Opisthoteuthida]]
│ └─o [[Incirrina]] ou [[Incirrata]]
│ ├─o [[Bolitaenidae]]
│ ├─o [[Amphitretidae]]
│ ├─o [[Vitreledonellidae]]
│ ├─? [[Idioctopodidae]]
│ ├─o [[Octopodidae]]
│ │ ├─o [[Octopodinae]]
│ │ ├─o [[Eledoninae]]
│ │ ├─o [[Graneledoninae]]
│ │ ├─o [[Megaleledoninae]]
│ │ └─o [[Bathypolypodinae]]
│ └─o [[Argonautoidea]]
│ ├─o [[Alloposidae]]
│ └─o
│ ├─o [[Tremoctopodidae]]
│ └─o
│ ├─o [[Ocythoidae]]
│ └─o [[Argonautidae]]
└─o [[Decapodiformes]]
├─o [[Boletzkyida]] (éteint)
└─o
├─o [[Spirulida]]
│ ├─o [[Groenlandibelida]] (éteint)
│ │ ├─o [[Groenlandibelidae]] (éteint)
│ │ └─o [[Adygeyidae]] (éteint)
│ ├─o [[Belopterina]] (éteint)
│ │ ├─o [[Belemnoseidae]] (éteint)
│ │ └─o [[Belopteridae]] (éteint)
│ └─o [[Spirulina]]
│ ├─o [[Spirulirostridae]] (éteint)
│ ├─o [[Spirulirostrinidae]] (éteint)
│ └─o [[Spirulidae]]
└─o [[Teuthida]]
├─o
│ ├─o [[Myopsina]] ou [[Loliginidae]]
│ └─o [[Sepioida]]
│ ├─o [[Vasseuriina]] (éteint)
│ │ ├─o [[Vasseuriidae]] (éteint)
│ │ └─o [[Belosepiellidae]] (éteint)
│ └─o [[Sepiida]]
│ ├─o [[Belosaepiidae]] (éteint)
│ ├─o [[Sepiina]]
│ │ ├─o [[Sepiidae]]
│ │ │ (ex : ''[[Sepia officinalis]]'')
│ │ └─o [[Sepiadariidae]]
│ └─o [[Sepiolida]]
│ ├─o [[Idiosepiidae]]
│ └─o [[Sepiolidae]]
│ ├─o [[Sepiolinae]]
│ ├─o [[Rossiinae]]
│ └─o [[Heteroteuthinae]]
└─o
├─? [[Bathyteuthoida]]
│ ├─o [[Bathyteuthidae]]
│ └─o [[Chtenopterygidae]]
└─o [[Oegopsina]]
├─o [[Architeuthidae]]
├─o [[Brachioteuthidae]]
├─o [[Cycloteuthidae]]
├─o [[Cranchiidae]]
│ ├─o [[Cranchiinae]]
│ └─o [[Taoniinae]]
├─o [[Gonatidae]]
├─o [[Ommastrephidae]]
│ ├─o [[Illicinae]]
│ ├─o [[Todarodinae]]
│ └─o [[Ommastrephinae]]
├─o [[Onychoteuthidae]]
├─o [[Neoteuthidae]]
├─o [[Thysanoteuthidae]]
├─o [[Walvisteuthidae]]
├─o [[Histioteuthoidea]]
│ ├─o [[Psychroteuthidae]]
│ └─o [[Histioteuthidae]]
├─o [[Chiroteuthoidea]]
│ ├─o [[Joubiniteuthidae]]
│ ├─o [[Magnapinnidae]]
│ ├─o [[Batoteuthidae]]
│ ├─o [[Mastigoteuthidae]]
│ ├─o [[Promachoteuthidae]]
│ └─o [[Chiroteuthidae]]
├─o [[Lepidoteuthoidea]]
│ ├─o [[Lepidoteuthidae]]
│ ├─o [[Pholidoteuthidae]]
│ └─o [[Octopoteuthidae]]
└─o [[Enoploteuthoidea]]
├─o [[Ancistrocheiridae]]
└─o
├─o [[Enoploteuthidae]]
└─o
├─o [[Pyroteuthidae]]
└─o [[Lycoteuthidae]]
├─o [[Lycoteuthinae]]
└─o [[Lampadioteuthinae]]
| valign="top" width="3%" |
| valign="top" width="25%" |
[[Image:Ocellated octopus.jpg|300px|right|thumb|''Octopus ocellatus'']]
[[Image:Octopus vulgaris EL16p.jpg|thumb|right|300px|''Octopus vulgaris'' (Poulpe commun) (Croatie)]]
[[Image:Nautilus pompilius.jpg|thumb|right|300px|''Nautilus pompilius'' (Nautile)]]
[[Image:Striped pyjama squid.jpg|thumb|right|300px|''Sepioloidea lineolata'' (Seiche)]]
[[Image:Ammonite cat.JPG|thumb|right|300px|Ammonite fossile]]
[[Image:Spirula fg1.jpg|thumb|right|300px|''Spirula spirula'']]
|}
==Débat scientifique relatif à la phylogénie des Cephalopoda ==
==En savoir plus==
===Sources bibliographiques de référence===
===Autres sources bibliographiques===
===Sources internet===
===Liens internes===
* [[Cephalopoda]]
* [[Eukaryota (classification phylogénétique)]]
** [[Metazoa (classification phylogénétique)]]
*** [[Mollusca (classification phylogénétique)]]
* [[Arbre phylogénétique]]
* [[Photo-guide taxinomique du monde animal]]
* [[Projet:Zoologie/Ressources bibliographiques et internet|Répertoire général des ressources en zoologie]]
{{Portail|Origine et évolution du vivant|zoologie}}
[[Catégorie:Eucaryotes (classification phylogénétique)]]
[[Catégorie:Céphalopode|*]]