Cephalopoda (classification phylogénétique) 808844 28152448 2008-04-02T17:58:09Z Badmood 4507 nouveau style de bandeau de portail, voir [[Wikipédia:Prise de décision/Bandeaux de portail]] {| width="100%" align="center" border="0" cellpadding="0" cellspacing="0" style="border: 1px solid #; background-color: #" |- | valign="top" width="70%" | ==Introduction== Cette page a pour objet de présenter un [[arbre phylogénétique]] des [[Cephalopoda]] (ou [[mollusque]]s [[céphalopode]]s), c’est-à-dire un arbre mettant en lumière les relations évolutives complexes (relations groupes ancestraux - groupes descendants) existantes entre les différents organismes vivants, ou [[taxon|taxa]], constituant ce groupe. Du fait de ses méthodes nouvelles basées sur la biologie moléculaire, la [[phylogénie]], science récente à l'origine de la [[classification phylogénétique]] du vivant, est en plein essor et parfois en contradiction avec l'ancienne [[classification classique]], majoritairement basée, elle, sur des critères morphologiques et physiologiques. Aussi, certains points particuliers font parfois encore l'objet de débats au sein de la communauté scientifique. L'objectif, s'il y a lieu, est également de présenter ces derniers ici.<br/> Cet arbre présente aussi bien les organismes encore existants aujourd'hui que les groupes éteints (incluant les groupes fossiles). ===Légende=== À la suite d'un taxon, sa période d'apparition, quand elle est connue, peut être indiquée suivant la légende suivante&nbsp;: (''[[Pléistocène|Plé]]'')&nbsp;: [[Pléistocène]]&nbsp;; (''[[Pliocène|Pli]]'')&nbsp;: [[Pliocène]]&nbsp;; (''[[Miocène|Mio]]'')&nbsp;: [[Miocène]]&nbsp;; (''[[Oligocène|Oli]]'')&nbsp;: [[Oligocène]]&nbsp;; (''[[Éocène|Éoc]]'')&nbsp;: [[Éocène]]&nbsp;; (''[[Paléocène|Pal]]'')&nbsp;: [[Paléocène]]&nbsp;; (''[[Crétacé|Cré]]'')&nbsp;: [[Crétacé]]&nbsp;; (''[[Jurassique|Jur]]'')&nbsp;: [[Jurassique]]&nbsp;; (''[[Trias|Tri]]'')&nbsp;: [[Trias]]&nbsp;; (''[[Permien|Per]]'')&nbsp;: [[Permien]]&nbsp;; (''[[Carbonifère|Car]]'')&nbsp;: [[Carbonifère]]&nbsp;; (''[[Dévonien|Dév]]'')&nbsp;: [[Dévonien]]&nbsp;; (''[[Silurien|Sil]]'')&nbsp;: [[Silurien]]&nbsp;; (''[[Ordovicien|Ord]]'')&nbsp;: [[Ordovicien]]&nbsp;; (''[[Cambrien|Camb]]'')&nbsp;: [[Cambrien]]. De plus, pour plus de précisions si possible, (''-'')&nbsp;: inférieur&nbsp;; (''~'')&nbsp;: moyen&nbsp;; (''+'')&nbsp;: supérieur. ==Arbre phylogénétique == ===Arbre résumé=== [[Mollusca (classification phylogénétique)|▲]] └─o [[Cephalopoda]] ├─o [[Nautiloidea]] (''[[Cambrien|Camb]]+'') │ └─o [[Nautilidae]] └─o ├─o [[Ammonoidea]] (éteint) └─o [[Coleoidea]] ''([[Dévonien|Dév]])'' └─o [[Neocoleoidea]] ├─o [[Octopodiformes]] │ ├─o [[Vampyromorphida]] │ │ └─o [[Vampyroteuthidae]] │ └─o [[Octopoda]] │ ├─o [[Cirrina]] ou [[Cirrata]] │ └─o [[Incirrina]] ou [[Incirrata]] │ ├─o [[Bolitaenidae]] │ ├─o [[Amphitretidae]] │ ├─o [[Vitreledonellidae]] │ ├─? [[Idioctopodidae]] │ ├─o [[Octopodidae]].................................([[Poulpe]]s) │ │ ├─o [[Octopodinae]] │ │ ├─o [[Eledoninae]] │ │ ├─o [[Graneledoninae]] │ │ ├─o [[Megaleledoninae]] │ │ └─o [[Bathypolypodinae]] │ └─o [[Argonautoidea]]...............................(Argonaute) │ ├─o [[Alloposidae]] │ └─o │ ├─o [[Tremoctopodidae]] │ └─o │ ├─o [[Ocythoidae]] │ └─o [[Argonautidae]] └─o [[Decapodiformes]] └─o ├─o [[Spirulida]] │ └─o [[Spirulidae]] └─o [[Teuthida]] ├─o │ ├─o [[Myopsina]] ou [[Loliginidae]] │ └─o [[Sepioida]]..................................([[Sepiida|Seiches]]) │ └─o [[Sepiida]] │ ├─o [[Sepiina]] │ │ ├─o [[Sepiidae]] │ │ └─o [[Sepiadariidae]] │ └─o [[Sepiolida]] │ ├─o [[Idiosepiidae]] │ └─o [[Sepiolidae]] └─o ├─? [[Bathyteuthoida]] └─o [[Oegopsina]].................................([[Calmar]]s) ├─o [[Architeuthidae]] ├─o [[Brachioteuthidae]] ├─o [[Cycloteuthidae]] ├─o [[Cranchiidae]] ├─o [[Gonatidae]] ├─o [[Ommastrephidae]] ├─o [[Onychoteuthidae]] ├─o [[Neoteuthidae]] ├─o [[Thysanoteuthidae]] ├─o [[Walvisteuthidae]] ├─o [[Histioteuthoidea]] ├─o [[Chiroteuthoidea]] ├─o [[Lepidoteuthoidea]] └─o [[Enoploteuthoidea]] ===Arbre développé=== [[Mollusca (classification phylogénétique)|▲]] └─o [[Cephalopoda]] ├─o [[Balkoceratidae]] (éteint) └─o ├─o [[Plectronoceratidae]] (éteint) └─o ├─o [[Yanhecerida]] (éteint) ├─o [[Protactinocerida]] (éteint) └─o ├─o │ ├─o [[Ellesmeroceratidae]] (éteint) │ └─o │ ├─o [[Acaroceratidae]] (éteint) │ ├─o [[Huaiheceratidae]] (éteint) (éteint) │ ├─o [[Xiashanoceratidae]] (éteint) │ ├─o [[Cyclostomiceratidae]] (éteint) │ └─o [[Protocycloceratidae]] (éteint) ├─o [[Endoceratoidea]] (éteint) │ ├─o [[Intejocerida]] (éteint) │ └─o [[Endocerida]] (éteint) │ ├─o [[Proterocameroceratidae]] (éteint) │ └─o │ ├─o [[Manchuroceratidae]] (éteint) │ ├─o [[Chihlioceratidae]] (éteint) │ ├─o [[Cyrtendoceratidae]] (éteint) │ └─o │ ├─o [[Piloceratidae]] (éteint) │ └─o [[Endoceratidae]] (éteint) ├─? [[Discosorida]] (éteint) │ ├─o [[Ruedemannoceratidae]] (éteint) │ ├─o [[Westonoceratidae]] (éteint) │ ├─o [[Lowoceratidae]] (éteint) │ ├─o [[Discosoridae]] (éteint) │ ├─o [[Cyrtogomphoceratidae]] (éteint) │ ├─o [[Mandaloceratidae]] (éteint) │ └─o [[Phragmoceratidae]] (éteint) ├─o [[Cyrtocertinina]] (éteint) │ ├─o [[Bathmoceratidae]] (éteint) │ ├─o │ │ ├─o [[Eothinoceratidae]] (éteint) │ │ └─o [[Cyrtocerinidae]] (éteint) │ └─? [[Actinocerida]] (éteint) │ ├─o [[Wutinoceratidae]] (éteint) │ ├─o [[Polydesmiidae]] (éteint) │ ├─o [[Actinoceratidae]] (éteint) │ ├─o [[Armenoceratidae]] (éteint) │ ├─o [[Huroniidae]] (éteint) │ ├─o [[Gonioceratidae]] (éteint) │ ├─o [[Ormoceratidae]] (éteint) │ └─o [[Carbactinoceratidae]] (éteint) ├─? [[Pseudorthocerida]] (éteint) ├─o │ ├─o [[Bassleroceratidae]] (éteint) │ └─o [[Nautiloidea]] │ ├─o [[Tarphycerida]] (éteint) │ │ ├─o [[Tarphyceratidae]] (éteint) │ │ └─o │ │ ├─o [[Trocholitidae]] (éteint) │ │ └─o [[Barrandeocerina]] (éteint) │ │ ├─o [[Barrandeoceratidae]] (éteint) │ │ └─o │ │ ├─o [[Plectoceratidae]] (éteint) │ │ ├─o [[Apsinoceratidae]] (éteint) │ │ ├─o │ │ │ ├─o [[Lituitidae]] (éteint) │ │ │ └─o [[Ophidioceratidae]] (éteint) │ │ └─o │ │ ├─o [[Lechritrochoceratidae]] (éteint) │ │ ├─o [[Uranoceratidae]] (éteint) │ │ └─o [[Nephriticeratidae]] (éteint) │ └─o [[Oncocerida]] │ ├─o [[Graciloceratidae]] (éteint) │ └─o │ ├─o [[Oncoceratidae]] (éteint) │ └─o │ ├─o [[Tripteroceratidae]] (éteint) │ ├─o │ │ ├─o [[Valcouroceratidae]] (éteint) │ │ └─o [[Jovellaniidae]] (éteint) │ ├─o [[Diestoceratidae]] (éteint) │ ├─o [[Hemiphragmoceratidae]] (éteint) │ ├─o [[Trimeroceratidae]] (éteint) │ ├─o [[Brevicoceratidae]] (éteint) │ ├─o [[Tripleuroceratidae]] (éteint) │ ├─o [[Nothoceratidae]] (éteint) │ ├─o [[Archiacoceratidae]] (éteint) │ ├─o [[Karoceratidae]] (éteint) │ └─o │ ├─o [[Acleistoceratidae]] (éteint) │ ├─o [[Poterioceratidae]] (éteint) │ └─o [[Nautilida]] │ ├─o [[Rutocerina]] (éteint) │ └─o │ ├─o [[Lirocerina]] (éteint) │ ├─? [[Tainoceratoidea]] (éteint) │ ├─? [[Clydonautiloidea]] (éteint) │ └─o [[Nautilina]] │ ├─o [[Syringonautilidae]] (éteint) │ ├─? [[Eutrephoceratidae]] (éteint) │ └─o [[Nautilidae]] └─o ├─o [[Baltoceratidae]] (éteint) └─o [[Neocephalopoda]] ├─o [[Orthoceratidae]] ou [[Michelinoceratidae]] (éteint) └─o ├─o │ ├─o [[Geisonoceratidae]] (éteint) │ └─o [[Arionoceratidae]] (éteint) ├─o [[Proteoceratidae]] (éteint) ├─o [[Lamellorthoceratidae]] (éteint) ├─o [[Stereoplasmoceratidae]] (éteint) ├─o [[Paraphragmitidae]] (éteint) ├─o │ ├─o [[Clinoceratidae]] (éteint) │ └─o [[Ascocerida]] (éteint) │ ├─o [[Hebetoceratidae]] (éteint) │ └─o │ ├─o [[Choanoceratidae]] (éteint) │ └─o [[Ascoceratidae]] (éteint) └─o ├─o [[Bactritida]] (éteint) └─o ├─o [[Ammonoidea]] (éteint) │ ├─o [[Meekoceratida]] (éteint) │ ├─o [[Otoceratida]] (éteint) │ ├─o [[Xenodiscida]] (éteint) │ ├─o [[Anarcestida]] (éteint) │ ├─o [[Clymeniida]] (éteint) │ ├─o [[Goniatitida]] (éteint) │ ├─o [[Prolecanitida]] (éteint) │ ├─o [[Ceratitida]] (éteint) │ ├─o [[Phylloceratida]] (éteint) │ ├─o [[Lytoceratida]] (éteint) │ ├─o [[Ancyloceratida]] (éteint) │ │ ├─o [[Scaphitaceae]] (éteint) │ │ └─o [[Turrilitaceae]] (éteint) │ └─o [[Ammonitida]] (éteint) │ ├─o [[Psilocerataceae]] (éteint) │ │ ├─o [[Psiloceratidae]] (éteint) │ │ ├─o [[Schlotheimiidae]] (éteint) │ │ ├─o [[Arietitidae]] (éteint) │ │ ├─o [[Oxynoticeratidae]] (éteint) │ │ ├─o [[Echioceratidae]] (éteint) │ │ └─o [[Cymbitidae]] (éteint) │ ├─o [[Eoderocerataceae]] (éteint) │ │ ├─o [[Xipheroceratidae]] (éteint) │ │ ├─o [[Phricodoceratidae]] (éteint) │ │ ├─o [[Coeloceratidae]] (éteint) │ │ ├─o [[Dactylioceratidae]] (éteint) │ │ ├─o [[Liparoceratidae]] (éteint) │ │ ├─o [[Amaltheidae]] (éteint) │ │ └─o [[Polymorphitidae]] (éteint) │ ├─o [[Hildocerataceae]] (éteint) │ │ ├─o [[Hildoceratidae]] (éteint) │ │ ├─o [[Phymatoceratidae]] (éteint) │ │ ├─o [[Graphoceratidae]] (éteint) │ │ └─o [[Sonninidae]] (éteint) │ ├─o [[Spirocerataceae]] ou [[Spiroceratidae]] (éteint) │ ├─o [[Stephanocerataceae]] (éteint) │ │ ├─o [[Otoitidae]] (éteint) │ │ ├─o [[Sphaeroceratidae]] (éteint) │ │ ├─o [[Cardioceratidae]] (éteint) │ │ ├─o [[Stephanoceratidae]] (éteint) │ │ └─o [[Kosmoceratidae]] (éteint) │ ├─o [[Haplocerataceae]] (éteint) │ │ ├─o [[Strigoceratidae]] (éteint) │ │ ├─o [[Oppeliidae]] (éteint) │ │ ├─o [[Haploceratidae]] (éteint) │ │ ├─o [[Lissoceratidae]] (éteint) │ │ └─o [[Binneytidae]] (éteint) │ └─o [[Perisphinctaceae]] (éteint) │ ├─o [[Perisphinctidae]] (éteint) │ ├─o [[Morphoceratidae]] (éteint) │ ├─o [[Tulitidae]] (éteint) │ ├─o [[Reineckiidae]] (éteint) │ ├─o [[Pachyceratidae]] (éteint) │ ├─o [[Aspidoceratidae]] (éteint) │ ├─o [[Aulacostephanidae]] (éteint) │ ├─o [[Ataxioceratidae]] (éteint) │ ├─o [[Dorsoplantidae]] (éteint) │ ├─o [[Craspeditidae]] (éteint) │ ├─o [[Virgatitidae]] (éteint) │ ├─o [[Neocomitidae]] (éteint) │ ├─o [[Simoceratidae]] (éteint) │ ├─o [[Himalayitidae]] (éteint) │ ├─o [[Olcostephanidae]] (éteint) │ └─o [[Holcodiscidae]] (éteint) └─o [[Coleoidea]] ├─o [[Belemnoidea]] (éteint) │ ├─o [[Aulacocerida]] (éteint) │ │ ├─o [[Aulacoceratidae]] (éteint) │ │ ├─o [[Dictyoconitidae]] (éteint) │ │ ├─o [[Palaeobelemnopseidae]] (éteint) │ │ ├─o [[Xiphoteuthididae]] (éteint) │ │ └─o [[Hematitidae]] (éteint) │ └─o │ ├─o [[Phragmoteuthida]] (éteint) │ └─o │ ├─o [[Diplobelida]] (éteint) │ │ ├─o [[Diplobelidae]] (éteint) │ │ └─o [[Chondroteuthididae]] (éteint) │ ├─o [[Belemnoteuthina]] (éteint) │ │ ├─o [[Belemnotheutididae]] (éteint) │ │ ├─o [[Chitinobelidae]] (éteint) │ │ └─o [[Sueviteuthididae]] (éteint) │ └─o [[Belemnitida]] (éteint) │ ├─o [[Belemnitina]] (éteint) │ │ ├─o [[Passaloteuthididae]] (éteint) │ │ ├─o [[Salpingoteuthididae]] (éteint) │ │ ├─o [[Hastitidae]] (éteint) │ │ ├─o [[Cylindroteuthididae]] (éteint) │ │ └─o [[Oxyteuthididae]] (éteint) │ └─o [[Belemnopseina]] (éteint) │ ├─o [[Belemnopseidae]] (éteint) │ ├─o [[Dicoelitidae]] (éteint) │ ├─o [[Duvaliidae]] (éteint) │ ├─o [[Belemnitellidae]] (éteint) │ └─o [[Dimitobelidae]] (éteint) └─o [[Neocoleoidea]] ├─o [[Octopodiformes]] │ ├─o [[Vampyromorphida]] │ │ ├─? [[Kelaenina]] ou [[Muensterellidae]] (éteint) │ │ ├─o [[Prototeuthina]] (éteint) │ │ │ ├─o [[Loligosepiidae]] (éteint) │ │ │ ├─o [[Plesioteuthididae]] (éteint) │ │ │ ├─o [[Geopeltididae]] (éteint) │ │ │ ├─o [[Leptotheuthididae]] (éteint) │ │ │ ├─o [[Lioteuthididae]] (éteint) │ │ │ └─o [[Mastigophoridae]] (éteint) │ │ ├─o [[Vampyromorphina]] ou [[Vampyroteuthidae]] │ │ └─o [[Mesoteuthina]] (éteint) │ │ ├─o [[Palaeololiginidae]] (éteint) │ │ │ ├─o [[Teudopseinae]] (éteint) │ │ │ └─o [[Palaeololigininae]] (éteint) │ │ └─o [[Trachyteuthididae]] (éteint) │ │ ├─o [[Trachyteuthidinae]] (éteint) │ │ └─o [[Actinosepiinae]] (éteint) │ └─o [[Octopoda]] │ ├─? [[Palaeoctopodidae]] (éteint) │ ├─o [[Cirrina]] ou [[Cirrata]] │ │ ├─o [[Luteuthididae]] │ │ ├─o [[Grimpoteuthididae]] │ │ ├─o [[Stauroteuthidae]] │ │ ├─o [[Cirroteuthidae]] │ │ └─o [[Opisthoteuthida]] │ └─o [[Incirrina]] ou [[Incirrata]] │ ├─o [[Bolitaenidae]] │ ├─o [[Amphitretidae]] │ ├─o [[Vitreledonellidae]] │ ├─? [[Idioctopodidae]] │ ├─o [[Octopodidae]] │ │ ├─o [[Octopodinae]] │ │ ├─o [[Eledoninae]] │ │ ├─o [[Graneledoninae]] │ │ ├─o [[Megaleledoninae]] │ │ └─o [[Bathypolypodinae]] │ └─o [[Argonautoidea]] │ ├─o [[Alloposidae]] │ └─o │ ├─o [[Tremoctopodidae]] │ └─o │ ├─o [[Ocythoidae]] │ └─o [[Argonautidae]] └─o [[Decapodiformes]] ├─o [[Boletzkyida]] (éteint) └─o ├─o [[Spirulida]] │ ├─o [[Groenlandibelida]] (éteint) │ │ ├─o [[Groenlandibelidae]] (éteint) │ │ └─o [[Adygeyidae]] (éteint) │ ├─o [[Belopterina]] (éteint) │ │ ├─o [[Belemnoseidae]] (éteint) │ │ └─o [[Belopteridae]] (éteint) │ └─o [[Spirulina]] │ ├─o [[Spirulirostridae]] (éteint) │ ├─o [[Spirulirostrinidae]] (éteint) │ └─o [[Spirulidae]] └─o [[Teuthida]] ├─o │ ├─o [[Myopsina]] ou [[Loliginidae]] │ └─o [[Sepioida]] │ ├─o [[Vasseuriina]] (éteint) │ │ ├─o [[Vasseuriidae]] (éteint) │ │ └─o [[Belosepiellidae]] (éteint) │ └─o [[Sepiida]] │ ├─o [[Belosaepiidae]] (éteint) │ ├─o [[Sepiina]] │ │ ├─o [[Sepiidae]] │ │ │ (ex : ''[[Sepia officinalis]]'') │ │ └─o [[Sepiadariidae]] │ └─o [[Sepiolida]] │ ├─o [[Idiosepiidae]] │ └─o [[Sepiolidae]] │ ├─o [[Sepiolinae]] │ ├─o [[Rossiinae]] │ └─o [[Heteroteuthinae]] └─o ├─? [[Bathyteuthoida]] │ ├─o [[Bathyteuthidae]] │ └─o [[Chtenopterygidae]] └─o [[Oegopsina]] ├─o [[Architeuthidae]] ├─o [[Brachioteuthidae]] ├─o [[Cycloteuthidae]] ├─o [[Cranchiidae]] │ ├─o [[Cranchiinae]] │ └─o [[Taoniinae]] ├─o [[Gonatidae]] ├─o [[Ommastrephidae]] │ ├─o [[Illicinae]] │ ├─o [[Todarodinae]] │ └─o [[Ommastrephinae]] ├─o [[Onychoteuthidae]] ├─o [[Neoteuthidae]] ├─o [[Thysanoteuthidae]] ├─o [[Walvisteuthidae]] ├─o [[Histioteuthoidea]] │ ├─o [[Psychroteuthidae]] │ └─o [[Histioteuthidae]] ├─o [[Chiroteuthoidea]] │ ├─o [[Joubiniteuthidae]] │ ├─o [[Magnapinnidae]] │ ├─o [[Batoteuthidae]] │ ├─o [[Mastigoteuthidae]] │ ├─o [[Promachoteuthidae]] │ └─o [[Chiroteuthidae]] ├─o [[Lepidoteuthoidea]] │ ├─o [[Lepidoteuthidae]] │ ├─o [[Pholidoteuthidae]] │ └─o [[Octopoteuthidae]] └─o [[Enoploteuthoidea]] ├─o [[Ancistrocheiridae]] └─o ├─o [[Enoploteuthidae]] └─o ├─o [[Pyroteuthidae]] └─o [[Lycoteuthidae]] ├─o [[Lycoteuthinae]] └─o [[Lampadioteuthinae]] | valign="top" width="3%" | | valign="top" width="25%" | [[Image:Ocellated octopus.jpg|300px|right|thumb|''Octopus ocellatus'']] [[Image:Octopus vulgaris EL16p.jpg|thumb|right|300px|''Octopus vulgaris'' (Poulpe commun) (Croatie)]] [[Image:Nautilus pompilius.jpg|thumb|right|300px|''Nautilus pompilius'' (Nautile)]] [[Image:Striped pyjama squid.jpg|thumb|right|300px|''Sepioloidea lineolata'' (Seiche)]] [[Image:Ammonite cat.JPG|thumb|right|300px|Ammonite fossile]] [[Image:Spirula fg1.jpg|thumb|right|300px|''Spirula spirula'']] |} ==Débat scientifique relatif à la phylogénie des Cephalopoda == ==En savoir plus== ===Sources bibliographiques de référence=== ===Autres sources bibliographiques=== ===Sources internet=== ===Liens internes=== * [[Cephalopoda]] * [[Eukaryota (classification phylogénétique)]] ** [[Metazoa (classification phylogénétique)]] *** [[Mollusca (classification phylogénétique)]] * [[Arbre phylogénétique]] * [[Photo-guide taxinomique du monde animal]] * [[Projet:Zoologie/Ressources bibliographiques et internet|Répertoire général des ressources en zoologie]] {{Portail|Origine et évolution du vivant|zoologie}} [[Catégorie:Eucaryotes (classification phylogénétique)]] [[Catégorie:Céphalopode|*]]