Isme 1890362 30961871 2008-06-24T13:42:24Z Thierry Caro 35756 /* Les ismes de la religion */ + {{voir homophone|Isthme}} Un '''isme''' est un [[concept]], le plus souvent [[Idéologie|idéologique]], dont le nom se termine par le [[suffixe]] ''-isme''. Le terme permet de regrouper et donc d'analyser ensemble des notions qui seraient normalement incomparables du fait de dispositions [[morale]]s ou de préjugés sociaux, par exemple le [[marxisme]] et l'[[olympisme]]. Les ismes relèvent en effet de champs aussi variés que la [[science]], l'[[art]], l'[[économie]] ou la [[philosophie]]. == Exemples == Tous les mots se terminant par ''-isme'' ne sont pas des ismes, car tous ne portent pas en eux les potentiels idéologique et mobilisateur nécessaire à cette qualification. Ainsi, l'[[albinisme]], l'[[alcoolisme]] ou le [[stylisme]] ne sont pas particulièrement marqués par des effets de croyance instaurant une vision du monde particulière, bien qu'aucun n'en soit complètement dépourvu. === Les ismes de l'art et de la littérature === {| width="100%" | width="25%" valign="top" | *[[Peinture académique|Académisme]] *[[Avant-garde (art)|Avant-gardisme]] *[[Bas-bleuisme]] *[[Brutalisme]] *[[Classicisme]] *[[Constructivisme (art)|Constructivisme]] *[[Cubisme]] *[[Dadaïsme]] *[[Elginisme]] *[[Expressionnisme]] *[[Façadisme]] | width="25%" valign="top" | *[[Fauvisme]] *[[Futurisme]] *[[Hyperréalisme]] *[[Imagisme]] *[[Impressionisme]] *[[Jdanovisme artistique|Jdanovisme]] *[[Lettrisme]] *[[Lyrisme]] *[[Maniérisme]] *[[Minimalisme]] | width="25%" valign="top" | *[[Modernisme]] *[[Muralisme]] *[[Naturalisme]] *[[Néo-expressionnisme]] *[[Néo-plasticisme]] *[[Néoclassicisme]] *[[Néoréalisme]] *[[Orientalisme]] *[[Photoréalisme]] *[[Pointillisme]] | width="25%" valign="top" | *[[Post-impressionnisme]] *[[Primitivisme]] *[[Purisme (art)|Purisme]] *[[Romantisme]] *[[Rondocubisme]] *[[Suprématisme]] *[[Surréalisme]] *[[Symbolisme (art)|Symbolisme]] *[[Tachisme]] *[[Vérisme]] *[[Wagnérisme]] |} === Les ismes de l'économie === {| width="100%" | width="25%" valign="top" | *[[Bimétallisme]] *[[Bullionisme]] *[[Caméralisme]] *[[Capitalisme]] *[[Colbertisme]] | width="25%" valign="top" | *[[Économisme]] *[[Évolutionnisme (économie)|Évolutionnisme]] *[[Commercialisme]] *[[Consumérisme]] *[[Fordisme]] | width="25%" valign="top" | *[[Keynésianisme]] *[[Mercantilisme]] *[[Monétarisme]] *[[Monométallisme]] *[[Post-keynésianisme]] | width="25%" valign="top" | *[[Protectionnisme]] *[[Stakhanovisme]] *[[Taylorisme]] *[[Toyotisme]] |} === Les ismes de la philosophie et de l'épistémologie === {| width="100%" | width="25%" valign="top" | *[[Altruisme]] *[[Anthropocentrisme]] *[[Anthropomorphisme]] *[[Antisémitisme]] *[[Antispécisme]] *[[Aristotélisme]] *[[Atomisme]] *[[Attentisme]] *[[Bovarysme]] *[[Cannibalisme]] *[[Cartésianisme]] *[[Catastrophisme]] *[[Chauvinisme]] *[[Conceptualisme]] *[[Conséquentialisme]] *[[Constructivisme (épistémologie)|Constructivisme]] *[[Cosmopolitisme]] *[[Créationnisme]] *[[Crétinisme]] *[[Criticisme]] *[[Cynisme]] *[[Cyrénaïsme]] *[[Dandysme]] *[[Défaitisme]] *[[Déterminisme]] *[[Dilettantisme]] *[[Dualisme]] *[[Écologisme]] *[[Égoïsme]] *[[Élitisme]] *[[Empirisme]] | width="25%" valign="top" | *[[Épicurisme]] *[[Érotisme]] *[[Essentialisme]] *[[Ethnocentrisme]] *[[Ethno-différentialisme]] *[[Eudémonisme]] *[[Eugénisme]] *[[Exhibitionnisme]] *[[Existentialisme]] *[[Exotisme]] *[[Féminisme]] *[[Géocentrisme]] *[[Globalisme]] *[[Hédonisme]] *[[Héliocentrisme]] *[[Héliotropisme]] *[[Hermétisme]] *[[Héroïsme]] *[[Hétérosexisme]] *[[Historicisme]] *[[Holisme]] *[[Hooliganisme]] *[[Humanisme]] *[[Idéalisme]] *[[Indéterminisme]] *[[Individualisme]] *[[Instrumentalisme]] *[[Intellectualisme]] *[[Jusqu'au-boutisme]] *[[Laxisme]] *[[Machisme]] | width="25%" valign="top" | *[[Malthusianisme]] *[[Masochisme]] *[[Matérialisme]] *[[Mondialisme]] *[[Moralisme]] *[[Narcissisme]] *[[Naturalisme (philosophie)|Naturalisme]] *[[Naturisme]] *[[Négationnisme]] *[[Néo-malthusianisme]] *[[Néo-platonisme]] *[[Nihilisme]] *[[Nomadisme]] *[[Nudisme]] *[[Objectivisme]] *[[Olympisme]] *[[Opportunisme]] *[[Optimisme]] *[[Parisianisme]] *[[Paternalisme]] *[[Perfectionnisme]] *[[Pessimisme]] *[[Physicalisme]] *[[Platonisme]] *[[Positivisme]] *[[Postmodernisme]] *[[Pragmatisme]] *[[Provincialisme]] *[[Psychologisme]] *[[Pyrrhonisme]] *[[Racialisme]] | width="25%" valign="top" | *[[Racisme]] *[[Rationalisme]] *[[Réalisme]] *[[Relativisme]] *[[Révisionnisme]] *[[Rigorisme]] *[[Sadisme]] *[[Scepticisme (philosophie)|Scepticisme]] *[[Scientisme]] *[[Sensualisme]] *[[Sexisme]] *[[Snobisme]] *[[Solipsisme]] *[[Spiritualisme]] *[[Stoïcisme]] *[[Structuralisme]] *[[Subjectivisme]] *[[Syncrétisme]] *[[Traditionnalisme]] *[[Transhumanisme]] *[[Tribu (ethnologie)|Tribalisme]] *[[Triolisme]] *[[Unitarisme]] *[[Universalisme]] *[[Urbanisme]] *[[Utilitarisme]] *[[Utopisme]] *[[Végétalisme]] *[[Végétarisme]] *[[Volontarisme]] *[[Vitalisme]] |} === Les ismes de la politique === {| width="100%" | width="25%" valign="top" | *[[Abolitionnisme]] *[[Absolutisme]] *[[Activisme]] *[[Africanisme]] *[[Anarchisme]] *[[Anarcho-capitalisme]] *[[Anarcho-communisme]] *[[Anarchisme individualiste|Anarcho-individualisme]] *[[Anarcho-socialisme]] *[[Anarcho-syndicalisme]] *[[Anticolonialisme]] *[[Anticommunisme]] *[[Antiesclavagiste|Antiesclavagisme]] *[[Antimilitarisme]] *[[Aryanisme]] *[[Atlantisme]] *[[Austromarxisme]] *[[Autonomisme]] *[[Autoritarisme]] *[[Banditisme]] *[[Bicamérisme]] *[[Bipartisme]] *[[Bolchévisme]] *[[Bonapartisme]] *[[Boulangisme]] *[[Carlisme]] *[[Centralisme]] *[[Centrisme]] *[[Césarisme]] *[[Clanisme]] *[[Collectivisme]] | width="25%" valign="top" | *[[Colonialisme]] *[[Communalisme]] *[[Communautarisme]] *[[Conservatisme]] *[[Consociationalisme]] *[[Conspirationnisme]] *[[Droit constitutionnel|Constitutionnalisme]] *[[Constructivisme (politique)|Constructivisme]] *[[Corporatisme]] *[[Despotisme]] *[[Droit de l'hommisme]] *[[Égalitarisme]] *[[Engagisme]] *[[Environnementalisme]] *[[Esclavagisme]] *[[Eurocommunisme]] *[[Eurocentrisme]] *[[Européisme]] *[[Expansionnisme]] *[[Extrêmisme]] *[[Fascisme]] *[[Fédéralisme]] *[[Féodalisme]] *[[Franquisme]] *[[Gauchisme]] *[[Gaullisme]] *[[Hitlérisme]] *[[Impérialisme]] *[[Indépendantisme]] *[[Internationalisme]] *[[Interventionnisme]] | width="25%" valign="top" | *[[Irrédentisme]] *[[Isolationnisme]] *[[Jacobinisme]] *[[Doctrine Jdanov|Jdanovisme]] *[[Kemalisme]] *[[Légalisme]] *[[Légicentrisme]] *[[Léninisme]] *[[Libéralisme]] *[[Libertarisme]] *[[Maccarthysme]] *[[Machiavélisme]] *[[Maoïsme]] *[[Marxisme]] *[[Marxisme-léninisme]] *[[Militarisme]] *[[Monarchisme]] *[[Monocamérisme]] *[[Nationalisme]] *[[Nazisme]] *[[Néo-colonialisme]] *[[Néo-fascisme]] *[[Néonazisme]] *[[Pacifisme]] *[[Panafricanisme]] *[[Panaméricanisme]] *[[Panarabisme]] *[[Pangermanisme]] *[[Panslavisme]] *[[Parlementarisme]] *[[Patriotisme]] | width="25%" valign="top" | *[[Péronisme]] *[[Pluralisme]] *[[Populisme]] *[[Post-anarchisme]] *[[Post-colonialisme]] *[[Postsionisme]] *[[Poujadisme]] *[[Radicalisme]] *[[Rattachisme]] *[[Reaganisme]] *[[Réformisme]] *[[Républicanisme]] *[[Régionalisme]] *[[Réunionisme]] *[[Rexisme]] *[[Royalisme]] *[[Scandinavisme]] *[[Séparatisme]] *[[Sionisme]] *[[Socialisme]] *[[Solidarisme]] *[[Stalinisme]] *[[Syndicalisme]] *[[Terrorisme]] *[[Thatcherisme]] *[[Totalitarisme]] *[[Tripartisme]] *[[Trotskisme]] *[[Tsarisme]] *[[Vandalisme]] *[[Emiliano Zapata|Zapatisme]] |} === Les ismes de la religion === {| width="100%" | width="25%" valign="top" | *[[Adoptianisme]] *[[Adventisme]] *[[Agnosticisme]] *[[Anabaptisme]] *[[Anglicanisme]] *[[Animisme]] *[[Anticléricalisme]] *[[Antitrinitarisme]] *[[Apollinarisme]] *[[Arianisme]] *[[Arminianisme]] *[[Ascétisme]] *[[Athéisme]] *[[Augustinisme]] *[[Baptisme]] *[[Bogomilisme]] *[[Bouddhisme]] *[[Brahmanisme]] *[[Calvinisme]] *[[Catharisme]] *[[Catholicisme]] *[[Cénobitisme]] *[[Chamanisme]] *[[Chiisme]] *[[Christadelphisme]] *[[Christianisme]] *[[Cléricalisme]] *[[Confucianisme]] *[[Congrégationalisme]] *[[Créationnisme]] | width="25%" valign="top" | *[[Déisme]] *[[Démon|Démonisme]] *[[Jihad|Djihadisme]] *[[Druidisme]] *[[Docétisme]] *[[Dogmatisme]] *[[Donatisme]] *[[Ébionisme]] *[[Évangélisme]] *[[Fanatisme]] *[[Fatalisme]] *[[Fétichisme]] *[[Fidéisme]] *[[Finalisme]] *[[Fonctionnalisme]] *[[Fondamentalisme]] *[[Formalisme]] *[[Gallicanisme]] *[[Gnosticisme]] *[[Gomarisme]] *[[Hassidisme]] *[[Hindouisme]] *[[Intégrisme]] *[[Islamisme]] *[[Jaïnisme]] *[[Jansénisme]] *[[Jésuitisme]] *[[Judaïsme]] *[[Læstadianisme]] *[[Laïcisme]] | width="25%" valign="top" | *[[Luthérianisme]] *[[Macédonianisme]] *[[Manichéisme]] *[[Mennonitisme]] *[[Messianisme]] *[[Méthodisme]] *[[Modalisme]] *[[Crise moderniste|Modernisme]] *[[Monachisme]] *[[Monisme]] *[[Monophysisme]] *[[Monothéisme]] *[[Monothélisme]] *[[Montanisme]] *[[Mormonisme]] *[[Mysticisme]] *[[Népotisme]] *[[Nestorianisme]] *[[Nominalisme]] *[[Obscurantisme]] *[[Œcuménisme]] *[[Paganisme]] *[[Panislamisme]] *[[Panthéisme]] *[[Papisme]] *[[Paulicianisme]] *[[Pélagianisme]] *[[Pentecôtisme]] *[[Pharisaïsme]] *[[Piétisme]] | width="25%" valign="top" | *[[Polythéisme]] *[[Postislamisme]] *[[Presbytérianisme]] *[[Prosélytisme]] *[[Protestantisme]] *[[Puritanisme]] *[[Société religieuse des Amis|Quakerisme]] *[[Sabéisme]] *[[Satanisme]] *[[Scotisme]] *[[Sécularisme]] *[[Shaktisme]] *[[Shintoïsme]] *[[Sikhisme]] *[[Soufisme]] *[[Spiritisme]] *[[Subordinatianisme]] *[[Sunnisme]] *[[Synergisme]] *[[Tantrisme]] *[[Taoïsme]] *[[Télévangélisme]] *[[Théisme]] *[[Thomisme]] *[[Totémisme]] *[[Trithéisme]] *[[Unitarisme (théologie)|Unitarisme]] *[[Védisme]] *[[Wahabisme]] |} == Les ismes de la science == {| width="100%" | width="25%" valign="top" | *[[Adaptationnisme]] *[[Béhaviorisme]] *[[Comportementalisme]] *[[Conformisme]] *[[Constructivisme social|Constructivisme]] | width="25%" valign="top" | *[[Culturalisme]] *[[Darwinisme]] *[[Diffusionnisme]] *[[Encyclopédie|Encyclopédisme]] *[[Fixisme]] | width="25%" valign="top" | *[[Claude Galien|Galénisme]] *[[Hellénisme]] *[[Indologie|Indianisme]] *[[Interactionnisme]] | width="25%" valign="top" | *[[Lamarckisme]] *[[Post-structuralisme]] *[[Saltationnisme]] *[[Structuralisme]] |} == Bibliographie == *{{en}} ''Isms & Ologies: The 453 Basic Tenets You've Only Pretended to Understand'', Arthur Goldwag {{ISBN|978-1582882635}}. *{{en}} ''The Confusion of Tongues A Review of Modern Isms'', Zondervan, [[1940]]. *{{en}} ''Cults and isms ancient and modern'', J. Oswald Sanders, Zondervan Pub. House, [[1962]]. *{{fr}} ''Les drapeaux habillent mal ou les ismes et les hommes'', [[Henri Pollès]], [[1962]]. *{{en}} ''Cults and Isms. Twenty Alternates to Evangelical Christianity'', Russell P. Spittler, Baker Book House, [[1966]]. *{{en}} ''The chaos of cults: A study in present-day isms'', Jan Karel Van Baalen, Eerdmans, [[1967]]. *{{en}} '''Isms: a dictionary of words ending in -ism, -ology, and -phobia,: With some similar terms, arranged in subject order'', Eng Sheffield, EP Publishing Ltd, [[1972]] {{ISBN|978-0854098088}}. *{{en}} ''Capitalism: Opposing Viewpoints (The Isms: Modern Doctrines and Movements)'', Bruno Leone, [[1986]] {{ISBN|978-0899083599}}. *{{en}} ''Die Kunstismen: 1914-1924 / Les Ismes de L'Art / The Isms of Art'', Jean Arp, Eugen Rentsch Verlag, [[1991]]. *{{en}} ''Isms: A Compendium of Concepts, Doctrines, Traits and Beliefs from Ableism to Zygodactylism'', Mustang Pubn, [[1993]], {{ISBN|978-0914457640}}. *{{en}} ''Corporatism and Comparative Politics: The Other Great "Ism"'', Howard J. Wiarda, M.E. Sharpe, [[1996]], {{ISBN|978-1563247163}}. *{{en}} ''Dangerous 'Isms'', B. J. Clarke, POWER Publications, [[1997]] {{ISBN|978-1930999046}}. *{{en}} ''Today's ISMS: Socialism, Capitalism, Fascism, Communism, and Libertarianism'', Alan Ebenstein, William Ebenstein et Edwin Fogelman, Prentice Hall, 11{{e}} édition, [[1999]] {{ISBN|978-0130257147}}. *{{fr}} ''Les bouts d'Isme. Pour se réconcilier'', Bernard Lebalnc-Halmos, L'Etre Image, [[1999]] {{ISBN|978-2908237047}}. *{{en}} ''Manifesto: A Century of Isms'', Mary Ann Caws, [[2000]] {{ISBN|978-0803264076}}. *{{fr}} ''Expressionnisme, dada, surréalisme et autres ismes'', Serge Fauchereau, [[Denoël]], [[2001]] {{ISBN|978-2207252789}}. *{{en}} ''ABC's of Cultural-Isms: Bible Truth or Grave Consequences'', Winepress Publishing , [[2003]] {{ISBN|978-1579214838}}. *{{en}} ''Isms: Understanding Art'', Stephen Little, Universe Publishing, [[2004]], {{ISBN|978-0789312099}}. *{{en}} ''Ologies and Isms: A Dictionary of Word Beginnings and Endings'', Michael Quinion, [[Oxford University Press]], [[2005]], {{ISBN|978-0192806406}} *{{en}} ''Isms: From Autoeroticism to Zoroastrianism'', Adams Media Corporation, [[2006]] {{ISBN|978-1593374839}}. *{{en}} ''Isms: Understanding Architecture'', Stephen Little, Universe Publishing, [[2006]], {{ISBN|978-0789313805}}. *{{en}} ''Isms: Understanding Religion'', Ronald Allen Geaves et Theodore Gabriel , [[2007]], {{ISBN|978-0789315304}}. *{{en}} ''Isms & Ologies: All the movements, ideologies and doctrines that have shaped our world'', Arthur Goldwag, Vintage, [[2007]] {{ISBN|978-0307279071}}. *{{fr}} ''De l'Aberration au Tribalisme, Regionalisme et Autres Ismes'', Fila Matsocota M., Ste Ecrivains, [[2007]] {{ISBN|978-2748036169}}. [[Catégorie:Sciences humaines et sociales]] [[Catégorie:Philosophie]] [[da:-isme]] [[de:-ismus]] [[en:-ism]] [[et:-ism]] [[fi:Ismi]] [[ja:主義]] [[nl:Isme]] [[nn:Isme]] [[no:-isme]] [[sv:-ism]] [[zh:主义]]